AZƏRBAYCAN HƏQİQƏTLƏRİ YENİ RAKURSDAN

• 6966

Böyük Vətən müharibəsi illərində Azərbaycan xalqı qələbə uğrunda mübarizə aparmış, xalqımızın mərd övladları təkcə döyüş cəbhələrində deyil, arxa cəbhədə də böyük şücaətlər göstərmişlər. 2020-ci il fevralın 28-də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi sənədlər Arxivində (ARP İİ SSA) keçirilmiş seminarda “Böyük Vətən müharibəsi illərində Azərbaycan SSR ağır sənayesinin hərbi sursatların istehsalında rolu” adlı məruzə ilə çıxış edən ARP İİ SSA-nın əməkdaşı Lalə Ellazova Arxivdə mühafizə olunan bir çox sənədlərin bu həqiqəti təsdiqlədiyini bildirmiş və mövzunu hazırlayarkən üzə çıxardığı sənədlərdən bir neçəsini xüsusi olaraq vurğulamışdır.

• AK(b)P MK-nın 1941-ci il 3 oktyabr tarixli qərarı ilə “Katyuşa” adı ilə tanınan M-13 minaatanı istehsal edilməyə başlanmışdır (F.1, siy.26, sax.vah. 298);
• 8 noyabr 1941-ci ilə qədər Bakıda yerləşən Yerli Sənaye Xalq Komissarlığının tabeliyində olan müəssisələrdə yalnız 35 min közərmə şüşəsi və 14 min patron istehsal edilmişdir (F.1, siy.26, sax.vah.331);
• AK(b)P MK-nın Bürosu 1941-ci il 5 dekabr tarixli qərarla Bakıda yerləşən “Aznefkombinat”a yandırıcı qarışıqların, partlayıcıların kütləvi istehsalına keçirilməsini tapşırmışdır (F.1, siy.26, sax.vah.331);
• AK(b)P MK Azərbaycan SSR-in Xalq Komissarları Şurası ilə birgə 1942-ci il 9 yanvar tarixli 197/6 saylı qərarla yeni tipli təyyarələrin istehsalının təşkil olunmasını qəbul etmiş, Keşlə zavodunda istehsal olunan “Yak-3” qırıcı təyyarələri 1942-ci ilin yazından cəbhəyə göndərilmişdir (F.1, siy.27, sax.vah.283);
• “Yak-3” qırıcı təyyarələri, pulemyotlar, minaatanlar, “Katyuşa”lar üçün raketlər, artilleriya mərmiləri, hava bombaları, “Şpagin” avtomat silahları, Yusif Məmmədəliyevin ixtirası olan “Molotov kokteyli” Bakı müəssisələrində istehsal olunmuşdur (F.1, siy.29, sax.vah.148);
• müharibə illərində sualtı qayıqların yerini müəyyənləşdirən avadanlıq məhz Bakıda hazırlanmışdır (F.1, siy.27, sax.vah.274);
• qısa bir zaman ərzində Azərbaycan SSR-də o dövrdə dünyada analoqu olmayan torpedo gəmiləri üçün unikal döyüş texnikaları istehsal olunmuşdur (F.1, siy.27, sax.vah.274);
• 1942-ci ildə Azərbaycan mühəndisləri dünyada analoqu olmayan metod tapmış, dəmiryolu nəqliyyatı kəsildiyindən və neftin quru yolla daşınması dayandığından, cəbhəni yanacaqla təmin etmək məqsədi ilə Bakıda 2500 ton su basımı olan nəhəng neft barjı inşa edilmiş və Həştərxana, Krasnovodska neft daşınmış (F.1, siy.26, sax.vah.259) və bu, sovet ordusunun döyüş qabiliyyətini yüksəlmişdir.

Məruzəçi qeyd etdi ki, bu reallığı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2019-cu il dekabrın 24-də “Rossiya-24” televiziya kanalına verdiyi müsahibəsində xüsusi olaraq vurğulamış və Rusiya teletamaşaçı auditoriyasının diqqətinə çatdırmışdır ki, məşhur “Katyuşa”lar daxil olmaqla, müəssisələrimizdə gecə-gündüz hərbi texnika istehsal olunurdu. Çünki həmin illərdə Azərbaycan sənayesi inkişaf etmişdi”.

O da qeyd edildi ki, ARP İİ SSA-da mühafizə olunan sənədlər Azərbaycan SSR-in Böyük Vətən müharibəsi illərində hərbi sursatlar istehsalının ağır yükünü daşıdığını göstərməklə bərabər, strateji yük daşımalarını təmin edən Bakının əvəzolunmazlığına, Bakı kimi SSRİ-də ikinci bir şəhərin tapılmasının qeyri-mümkünlüyünə da şahidlik edir. Bildirildi ki, bu reallığı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev öz çıxışlarında dəfələrlə göstərmiş və qeyd etmişdir ki, “Qələbənin əldə olunmasında mühüm rol oynayan Azərbaycanın sənaye müəssisələri müharibə illərində 130 növ silah və sursat istehsal etmişdir. Bütün bu tarixi faktlar bizə məlumdur. Gənc nəsil və bütün dünya bu barədə bilməlidir. Biz faşizm üzərində əldə olunan Qələbədə Azərbaycanın müstəsna rolundan danışacağıq, bu tarixi həqiqəti dünya ictimaiyyətinə çatdırmaqda davam edəcəyik”.

Çıxış tədbir iştirakçıları tərəfindən maraqla qarşılandı. Məruzə ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılarkən, Arxivin direktoru Elmira Ələkbərova Ali Baş Komandan İlham Əliyevin Qələbənin əldə olunmasında Azərbaycan xalqının rolu haqqında söylədiklərini auditoriyaya bir daha xatırladaraq vurğuladı ki, bu həqiqətləri əks etdirən sənədlər məhz bizim Arxivin fondlarında mühafizə olunur. Bu məsələnin sovetlər dönəmində onilliklərlə tədqiqatçılar tərəfindən araşdırıldığını qeyd edən E. Ələkbərova Hitler Almaniyası üzərində qələbədə Azərbaycan xalqının tutduğu yerin tarixi həqiqətlər prizmasından öyrənilməsinin vacibliyini vurğuladı və Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra bu problemin tədqiqatçı-alimlərimizin qarşısında duran prioritet vəzifələrdən biri olduğunu bildirdi. E.Ələkbərova eyni zamanda seminar iştirakçılarının nəzərinə onu da çatdırdı ki, Qələbənin 75 illiyinə həsr edilən “Azərbaycan SSR Böyük Vətən müharibəsi illərində” mövzusunda silsilə seminarlar 2020-ci ildə davamlı olaraq gedəcəkdir.