General-mayor   Mir- Kazımbəy  Talışınski

      Arxiv  fondunun  sənədləriylə   işləyərkən  Azərbaycan  hərbi  tarixinə  aid  general-mayor   Mir- Kazımbəy  Talışınski  haqqında  bir  maraqlı  sənədə   rast  qəldim. 

     Böyük  Vətən  Müharibəsinin   qızğın  döyüşləri   gedən  zaman – 1944-cü  ilin  aprel  ayının    20-də   Azərbaycan  Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının  Mərkəzi  Komitəsinin  katibi  Mir  Cəfər  Bağırovun  ünvanına   qeneral-mayor   Mir- Kazımbəy  Talışınski  və  polkovnik  İbrahimağa  Vəkilov     haqqında  araşdırmalar  daxil  olur.

    Cox  təəssüflər  olsun  ki, döyüşcülərin  hərbi  ruhunun  yüksəltmək  məqsədilə   bu    sənədlərdən  istifadə  edilmir   və  onlar  arxivə  təhvil  verilərək   uzun  illər    hec  kimdə  maraq  yaratmır ( F.1,siy.29,sax.vah.371, vər.42,50-52).

    Çar  Rus   Ordusunda   milliyyətcə  azərbaycanlı  olan  general   rütbəsini    alanların  sırasında    general-mayor   Mir- Kazımbəy  Talışınski  də  var.  O, XIX-cu  əsrin  əvvəllərində  Talış  xanlığının  hökmdarı  olan  Mir  Mustafa  xanın  nəticəsidir.   Vətənə  qulluq,  hərbi  xidmət  bu  ailənin  qanında,  adət-ənənələrində idi,  Mir- Kazımbəyin  babası  və   atası   həyatlarını  hərbi  xidmətə  həsr  etmişdilər – babası  Mir  Hüseynbəy  rus  ordusunun  poruçiki, atası  isə   Bakı  qarnizonunun  kapitanı  olub.

   Mir-Kazımbəy  Talışınski  1855-ci  ildə  iyulun  17-də  Lənkəran  şəhərində  anadan  olub,  10  yaşı  olarkən  onu  Bakıya  gətiriblər.  Bak  real  məktəbində  orta  təhsil   alandan  sonra, o,  Peterburqda  Konstantinovski  hərbi  məktəbdə    xüsusi  hərbi  təhsil  alarkən  prapopşik  rütbəsində  Tiflisdə  yerləşən   16-ci   Mingrel   qrenadyor  alayına   göndərilir, 1889-cu  ilədək  bu   alayda  xidmət  edərək  ştabs-kapitan  rutbəsini  alır.  Qafqaz  hərbi  dairəsi  qərarqahının  xüsusi   komissiyası  sınaqlardan  sonra  Mir-Kazımbəy  Talışınskini   yunker  hərbi  məktəblərində   artilleriyadan  dərs  keçməyə  layiq   bilərək    onu   Tiflis yunker  hərbi  məktəbinə    keçirir.  1899-cu  ildə Talışınski   podpolkovnik  pütbəsini  alaraq   Minskdə  yerləşən   119-cu  Kolomen  piyada  qoşunları  alayına  batalyon  komandiri  təyin  olunur.  İki  ildən  sonra  isə  hərtərəfli  yüksək  qiymətləndirilərək  Qroznıda yerləşən   82-ci  Dağıstan   piyada  qoşunları  alayına  batalyon  komandiri  vəzifəsinə  kecirilir.

    Rus-yapon   müharibəsi  zamanı   (1904-1905)   Talışınskini  Benderı  şəhərində yerləşən 55-ci  piyada   batalyonun  komandiri  olub, müharibədən  sonra  isə  yenidən  Qroznıdaki   82-ci  Dağıstan   piyada  qoşunları  alayına  batalyon  komandiri   vəzifəsinə  təyinatını  alıb. 

     Bu  illərdə   keçirilən  attestasiyaların    nəticələri   üzrə   Mir-Kazımbəy  Talışınskini   öz  zəhmətkeşliyinə, nizam-intizamına  görə    komandanlıq  tərəfindən  yüksək    qiymətləndirilir: «Достоин  назначения  командиром   отдельного  батальона  в  первую  очередь»;  «Выдающийся. Безусловно  заслуживает  скорейшего  назначения  командиром  полка  вне очереди  с  производством  в  полковники. Первый  штабс-офицер  в  дивизии.»; «Выдающийся. Достоин  выдвижения  на  должность  командира  пехотного  полка  в  первую  очередь».

    Nahayyət  ki, 1909-cu  ildə  Talışınski  polkovnik  rütbəsində  Rus  imperiyasının  ən  ucqar  ərazisi  olan  Uzaq  Şərqdə   3-cü  Sibir  atıcı   alayına  komandir  göndərilir.  Bütün  ömrünü  hərbi  xidmətə  həsr  edən  54  yaşlı  zabit    bu  işin də   öhdəsindən   gözəl   gəlir  və  1913-cü  ilədək  çətin  şərayitdə    müvafiqiəyyətlə  alaya  rəhbərlik  edir.  1913-cü  ildə   isə    14  il  ərzində  ailəsindən  ayri  qalan  Mir-Kazımbəy  Talışınski  general-mayor   rütbəsində  təqaüdə  çıxır  və  Tiflisə  qayıdaraq  ailəsinə  qovuşur.

    İlk  baxışdan     təvazökar   bir  zabitin   çox   sadə  həyat  hekayəsi.  Ancaq,   minərlə   məhz  bu  sadə  zabitlər  bir  güclü  ordunun  bünövrəsini   yaradaraq   Vətəni   qoruyublar. Başqa   qenerallarımız  kimi  Mir-Kazımbəy  Talışınski   yüksək  general-mayor     hərbi    rütbəsini   döyüş  meydanlarında   çalınan  qələbələrə  görə  deyil,    öz  zəhmətkeşliyi,   zabit  adına  sadiq  olduğuna,  rəhbərlik  etdiyi  hərbi  hissələrdə   yüksək   təlim-tərbiyyə   işini  etdiyinə   görə   alsada,   bu  heç  də   onun  həyatda   nail    olduğu    zirvələri  alçaltmır

   General-mayor    Mir-Kazımbəy  Talışınskinin  anadan  olmasının  160  illiyi  ərəfəsində  onu  yada  salaraq,  bir  də  vurğulayaq  ki, o, milliyətcə    azərbaycanlı, dini  müsəlman olan,  Rus  çar  ordusunun   yuksək  zabit  rütbəsinə  layıq olanlardan  biri  idi.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin

Siyasi Sənədlər Arxivinin Arxiv fondunun mühafizə şöbəsinin müdiri Ellazova L.R.